Mỹ – Iran: Từng là đồng minh, vì đâu thâm thù chất chồng?

Mỹ - Iran: Từng là đồng minh, vì đâu thâm thù chất chồng? - Ảnh 1.Khinh hạm Sahand của Iran bị Mỹ bắn cháy trong trận chiến ngày 18-4-1988 – Ảnh : Getty Images

Năm 2006, trong một lá thư gửi đến người đồng cấp Mỹ George W. Bush, Tổng thống Iran Mahmud Ahmadinezhad đã kết thúc không phải bằng chữ ký thông thường mà bởi dòng chữ “Vasalam Ala Man Ataba’al hoda”, nghĩa là “Hòa bình chỉ tới với những người theo chính đạo”.

Lời cuối thư của ông Ahmadinezhad hệt như những lời cảnh báo nhắc nhở đã được Đấng tiên tri Muhammad gửi tới tới nhà vua của đế quốc Đông La Mã và Ba Tư vào thế kỷ 7, khi những nước này bị đặt giữa vòng vây của những đạo quân Ả Rập Hồi giáo .

Đó là lần đầu tiên sau hơn 25 năm kể từ năm 1980, một nhà lãnh đạo Iran viết thư cho tổng thống Mỹ. Lá thư 18 trang đầy những lời lẽ chỉ trích nước Mỹ, từ cuộc chiến Iraq và Afghanistan đến nhà tù Guantanamo ở Cuba.

Mối thù đầu tiên

Năm 1951, khi Mohammad Mosaddegh, thủ tướng thứ 35 của Iran ( chức vụ bị bãi bỏ vào năm 1989 ), công bố ông sẽ quốc hữu hóa công ty dầu mỏ Anh – Iran vì quyền lợi của toàn dân, ông không biết rằng bản thân đã đặt mình vào thế cạnh tranh đối đầu với những cơ quan tình báo sừng sỏ nhất thời bấy giờ là CIA của Mỹ và MI6 của Anh .Trong khi người Anh lo âu mất quyền lợi tại một trong những công ty dầu mỏ lớn nhất quốc tế, Mỹ đã đi tới Tóm lại rằng Iran dưới sự chỉ huy của Mosaddegh sẽ nghiêng về Liên Xô, đối thủ cạnh tranh của Mỹ trong Chiến tranh lạnh .Năm 2013, đúng 60 năm sau cuộc thay máu chính quyền lật đổ thủ tướng Mosaddegh, CIA lần đầu thừa nhận vai trò trong việc lật đổ cơ quan chính phủ Mosaddegh, hồi sinh quyền lực tối cao cho Mohammad Reza Pahlavi – vị Shah ( vua ) sau cuối của Iran .Theo tài liệu giải mật của CIA và những thông tin từ New York Times và Guardian, thất bại trong việc thuyết phục nhà vua sa thải Mosaddegh, CIA lập ra kế hoạch vô hiệu ông này bằng mọi giá và xây dựng một chính phủ nước nhà thân phương Tây do tướng Fazlollah Zahedi đứng đầu. Để hạ bệ uy tín của chính quyền sở tại Mosaddegh, CIA mở màn xâm nhập Iran .Ngày 19-8-1953, những tay chân CIA giả danh người yêu nước khởi đầu xuống đường và vô cùng thành công xuất sắc khi kêu gọi được hàng trăm ngàn người đập phá những hình tượng và cơ sở làm ăn ở Hà Nội Thủ Đô .Chỉ chờ có thế, những lực lượng quân sự chiến lược của tướng Zahedi khởi đầu hành vi. Một xe tăng nã thẳng đạn pháo vào dinh thự của ông Mosaddegh. Biết rõ thủ đoạn của phe thay máu chính quyền và không muốn đổ thêm máu, Mosaddegh gật đầu ra hàng. Và cũng từ đây, người Iran đã nhận ra Mỹ sẵn sàng chuẩn bị biến hóa chính sách ở một vương quốc nếu đi ngược lại quyền lợi của Washington .Mỹ - Iran: Từng là đồng minh, vì đâu thâm thù chất chồng? - Ảnh 2.Đám đông người Iran tràn xuống đường đập phá trong cuộc thay máu chính quyền năm 1953 – Ảnh : AFP

Cuộc khủng hoảng con tin

Nhiều tháng sau cuộc cách mạng Hồi giáo năm 1979 do Đại giáo chủ Ruhollah Khomeini chỉ huy, ý thức dân tộc bản địa và tôn giáo lên cao ở Iran. Những hiềm khích khi xưa với Mỹ cũng được xới lại trong thời hạn này, đặc biệt quan trọng là cuộc thay máu chính quyền năm 1953 .Nhận thấy sự nguy khốn, Mỹ đã rút hàng ngàn nhân viên cấp dưới, cố vấn quân sự chiến lược khỏi Iran trong vòng 70 ngày kể từ tháng 1-1979. Tuy nhiên, một quyết định hành động sai lầm đáng tiếc của chính quyền sở tại tổng thống Jimmy Carter đã khiến mọi thứ vượt quá trấn áp .

Tháng 10-1979, Mỹ cho phép cựu vương Iran, người đã bỏ chạy sau cuộc cách mạng Hồi giáo, tới nước này điều trị ung thư. Đây chẳng khác nào một hành động chọc giận người dân và chính quyền mới ở Iran ngay trước thềm kỷ niệm 15 năm ngày Đại giáo chủ Khomeini bị Mohammad Reza Shah đày ải. 

Ngày 4-11-1979, công an Iran gần như ” mất tích “, để mặc hàng trăm sinh viên ủng hộ ông Khomeini trèo hàng rào và chiếm tòa nhà đại sứ quán Mỹ chỉ trong vòng ba tiếng rưỡi, bắt giữ hơn 60 người bên trong làm con tin .Đại giáo chủ Khomeini phủ nhận mọi lời lôi kéo thả tự do cho con tin, ngay cả khi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đã lên tiếng. Tehran đưa ra yêu sách hoặc Washington phải dẫn độ cựu vương để chính quyền sở tại mới xét xử hoặc chẳng có con tin nào được thả .Hình ảnh những nhân viên cấp dưới sứ quán bị bịt mắt và dẫn đi đã gây ra làn sóng khó chịu ở Mỹ, đòi cơ quan chính phủ nước này phải hành vi kinh khủng. Thất bại trong việc thương thảo bằng đường ngoại giao, tổng thống Carter cho rằng đã tới lúc phải sử dụng đến vũ lực và nhu yếu Lầu Năm Góc lên kế hoạch giải cứu .Ngày 24-4-1980, chiến dịch mang tên ” Móng vuốt đại bàng ” được vạch ra và giao cho lực lượng biệt kích Delta tinh luyện. Mặc dù đã được đo lường và thống kê kỹ càng, ” Móng vuốt đại bàng ” lại kết thúc trong thảm hại khiến 8 quân nhân Mỹ thiệt mạng mà chẳng giải thoát được con tin nào. Ba tháng sau, cựu hoàng Iran qua đời ở Ai Cập, nhưng cuộc khủng hoảng cục bộ vẫn chưa có hồi kết .Mãi đến tháng 11-1980, sau thất bại cay đắng của ông Carter trước đối thủ cạnh tranh Ronald Reagan của Đảng Cộng hòa, những tín hiệu kết thúc mới mở màn Open. Với sự tương hỗ trung gian, Mỹ và Iran mở màn những cuộc đàm phán trao trả con tin .Ngày 20-1-1981, ít phút sau khi Ronald Reagan nhậm chức tổng thống, Mỹ công bố trả lại hơn 8 tỉ USD của Iran bị ngừng hoạt động trong những ngân hàng nhà nước Mỹ. Ngay ngày hôm sau, cựu tổng thống Carter lên đường sang Tây Đức để nghênh đón những con tin sau cuối được Iran trao trả, kết thúc 444 ngày bị giam giữ .Thâm thù giữa Mỹ và Iran mở màn chất chứa từ đây và liên tục dày theo năm tháng, trong đó có sự kiện lấy cớ tàu chiến Mỹ bị hư hại do thủy lôi Iran rải trên biển, Washington mở chiến dịch trả đũa và chỉ trong một ngày tháng 4-1988 đã xóa khỏi 50% hạm quân thủy quân Iran .

Mỹ – Iran tiếp tục khẩu chiến

Thị phần đang phản ứng tích cực sau khi quan hệ Mỹ – Iran hạ nhiệt. Tuy nhiên, những màn chỉ trích nhau giữa chỉ huy hai bên chưa dứt .Báo Guardian tổng hợp ngày 10-1 cho thấy giá dầu giảm xuống mức ngang trước Giáng sinh, chạm mốc 65 USD / thùng. Trước đó, căng thẳng mệt mỏi sau khi Mỹ không kích giết tướng Iran Qasem Soleimani đã đẩy giá dầu Brent lên trên 70 USD / thùng. Tương tự, sàn chứng khoán toàn thế giới cũng ghi nhận sự khởi sắc trong cùng ngày .

Điều này cho thấy thị trường đang bớt nhạy cảm với quan hệ Mỹ – Iran, vì sau khi tạm xuống thang căng thẳng, Washington và Tehran vẫn liên tục đả kích nhau. Tổng thống Iran Hassan Rouhani trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Anh Boris Johnson ngày 9-1 đe dọa sẽ có hậu quả nghiêm trọng nếu Mỹ dám tấn công các mục tiêu Iran một lần nữa. Phía Iran cũng bắn tín hiệu nói nước này đang trong tình trạng sẵn sàng cho các đợt tấn công bằng tên lửa tiếp theo.

Trong khi đó, tại một cuộc hoạt động tiên phong trong năm mới ở thành phố Toledo, bang Ohio vào đêm 9-1 ( giờ Mỹ ), Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn giữ nguyên quan điểm của Mỹ trong vụ không kích giết ông Soleimani. Ông Trump khẳng định chắc chắn Soleimani là ” tên khủng bố khát máu ” và cuộc không kích này nhằm mục đích bảo vệ mạng sống công dân Mỹ, biểu lộ ” công lý Mỹ ” .

N.Đ.

Tương quan lực lượng quân sự Mỹ - Iran Tương quan lực lượng quân sự Mỹ – Iran TTO – Căng thẳng Mỹ – Iran đã hạ nhiệt sau khi chỉ huy hai bên đưa ra thông điệp đối thoại. Nhưng trước đó, những chuyên viên Dự kiến khó có một cuộc cạnh tranh đối đầu trực diện giữa hai nước do sức mạnh quân sự chiến lược quá chênh lệch.

Đánh giá của bạn
Các bạn nếu không nghe được audio, vui lòng gửi thông báo ở phần bình luận bên dưới. Ad sẽ chỉnh sửa trong thời gian sớm nhất, thanks các bạn nhiều nhiều !

Cấp báo đển quý bạn đọc. Hiện nay, Hẻm cũng đang cũng đang rất cần chút chi phí để duy trì website này, để duy trì kho sách nói quý báu miễn phí cho mọi người, nhất là các bạn trẻ, học sinh, sinh viên. vẫn nghe mỗi ngày.

- - - - - - - - - -

Nhưng quý bạn cũng biết đấy, chúng tôi còn không muốn có không gian quảng cáo nhỏ nào (trừ khi quá bế tắc), mà chủ yếu nương nhờ vào sự hào phóng của những cá nhân như bạn để trả tiền cho các dự án máy chủ, nhân viên và bảo quản dữ liệu, những cuộc tấn công mạng mỗi ngày. Những tặng phí của quý bạn dù nhỏ hay lớn đều cực kỳ ý nghĩa với anh em chúng tôi, thực sự rất lớn, rất có ý nghĩa.

Xem chi tiết dòng tâm sự từ Admin Hẻm Radio, và những kêu gọi khẩn thiết để duy trì website, và Donate tại đây.

Đăng ký
Thông báo để xem
guest
0 Bình Luận
Inline Feedbacks
Xen tất cả bình luận
Back to top button