Soạn bài Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) – HOCMAI

Ở bài viết trước, HOCMAI đã tổng hợp và biên soạn tài liệuSoạn bài Soạn bài Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) chi tiết để gửi đến các em học sinh. Trong bài viết Soạn bài Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

này, HOCMAI sẽ cùng các em học viên khám phá cách làm kiểu bài nghị luận này và vấn đáp các câu hỏi trong SGK Ngữ văn 9 .

Tham khảo thêm bài viết:

I. Đề bài Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

Lý thuyết cần nắm

a) Định nghĩa

Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là trình bày các nhận xét, đánh giá của chính mình về sự kiện, chủ đề, nghệ thuật hay nhân vật trong một tác phẩm cụ thể.

b) Yêu cầu khi làm bài Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
– Các nhìn nhận, nhận xét về truyện phải xuất phát từ số phận, tính cách, của nhân vật, ý nghĩa của diễn biến, và thẩm mỹ và nghệ thuật ở trong tác phẩm được người viết phát hiện ra và khái quát .
– Các nhìn nhận, nhận xét về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) trong một bài nghị luận phải đúng đắn, rõ ràng, có các luận cứ, vấn đề và lập luận phải thuyết phục .
– Một bài nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) cần phải có một bố cục tổng quan mạch lạc, lời văn cần chuẩn xác và quyến rũ .

Trả lời câu hỏi: Trang 65 | SGK Ngữ văn 9 – Tập 2

Tìm hiểu 4 đề bài sau và vấn đáp các câu hỏi :
Đề 1: Suy nghĩ về thân phận của người phụ nữ trong xã hội xưa cũ qua hình tượng nhân vật Vũ Nương trong tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương” của tác giả Nguyễn Dữ.

Đề 2: Phân tích diễn biến cốt truyện ở truyện ngắn Làng của nhà văn Kim Lân.

Đề 3: Suy nghĩ về thân phận của nàng Thuý Kiều trong đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều của nhà văn Nguyễn Du.

Đề 4: Suy nghĩ về cuộc sống tình cảm gia đình trong thời kỳ chiến tranh qua truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của tác giả Nguyễn Quang Sáng.

Câu hỏi:
a ) Những đề bài này đã nêu ra vấn đề nghị luận gì của tác phẩm truyện ?
b) Các từ “suy nghĩ”, “phân tích” trong đề bài yêu cầu bài làm cần phải có sự khác nhau như thế nào?

Gợi ý:
a ) Các vấn đề nghị luận được nêu ra trong 4 đề bài là :

• Thân phận của người phụ nữ trong xã hội xưa cũ qua hình tượng nhân vật Vũ Nương ở tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương .
• Diễn biến diễn biến ở truyện ngắn Làng của Kim Lân
• Thân phận của nàng Thúy Kiều ở đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều .
• Đời sống tình cảm mái ấm gia đình trong thời kỳ cuộc chiến tranh qua truyện ngắn Chiếc lược ngà của tác giả Nguyễn Quang Sáng .

b) Các từ “suy nghĩ”, “phân tích” trong đề bài yêu cầu ở người đọc cần có những thao tác làm bài khác nhau. Cụ thể là:

• Suy nghĩ : Cần biểu lộ được những nhận định và đánh giá, tâm lý của mình về một yếu tố nào đó trong tác phẩm .
• Phân tích : Cần nghiên cứu và phân tích một góc nhìn nào đó trong tác phẩm để từ đó rút ra được những giá trị của tác phẩm .

II. Các bước làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

Giống như các thể loại văn nghị luận khác, để triển khai xong một bài bài nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ), tất cả chúng ta cần phải triển khai lần lượt 4 bước. Bao gồm :
Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý
Cần xác lập 3 nhu yếu chính :
– Yêu cầu về mặt nội dung: Tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) cần được bàn luận. Các ý chính cần được triển khai trong bài viết.

– Yêu cầu về phương pháp sử dụng: Các thao tác nghị luận chính ta cần sử dụng (phân tích, giải thích, chứng minh, bình luận,…)

– Yêu cầu về phạm vi của dẫn chứng: Trong một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích).

Bước 2: Lập dàn bài
Dàn bài cần bảo vệ khá đầy đủ 3 phần của một bài văn nghị luận :
– Mở bài: Giới thiệu về tác phẩm (tùy theo yêu cầu cụ thể được nêu ở đề bài) và đưa ra đánh giá sơ bộ, ý kiến của mình.

– Thân bài: Nêu ra những luận điểm chính về nội dung, nghệ thuật của tác phẩm, có phân tích và chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu, xác thực.

– Kết bài: Đưa ra đánh giá, nhận định chung của bản thân về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.

Bước 3: Viết bài
– Triển khai bài viết theo mạng lưới hệ thống các vấn đề, luận chứng, luận cứ đã tìm hiểu và khám phá và kiến thiết xây dựng ( theo dàn ý ) .
– Trong quy trình tiến hành các luận cứ, vấn đề cần bộc lộ được quan điểm riêng và sự cảm thụ của chính người viết về tác phẩm .
– Giữa các đoạn, các phần của bài văn cần có sự link một cách tự nhiên và hợp lý .
Bước 4: Đọc lại bài viết và sửa chữa
– Đọc lại hàng loạt bài viết một lần .
– Kiểm tra lại và sửa các lỗi cơ bản về : chính tả, dấu câu, …
Ví dụ: Lập dàn bài cho bài nghị luận: Phân tích đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”:

(1) Mở bài

– Giới thiệu tác giả Nguyễn Du và tác phẩm Truyện Kiều.

– Giới thiệu đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích .
(2) Thân bài

a) Cảnh vật ở chốn lầu Ngưng Bích
Tác giả miêu tả khung cảnh vạn vật thiên nhiên theo góc nhìn từ trên cao xuống :

• “ Khóa xuân ” :

Là khóa kín tuổi xuân, ý nói đến “ cấm cung ” ( Người con gái trong nhà quyền quý và cao sang trong xã hội xưa thường bị cấm ra khỏi phòng ) – Nhưng ở đây chỉ việc Kiều bị giam lỏng .

• Hình ảnh trái chiều của vạn vật thiên nhiên : “ non xa ” và “ trăng gần ” –

Kiều đứng ở trên lầu cao nhìn xuống các dãy núi xa và mảnh trăng như ở đang cùng một trong một vòm trời .

• Từ “ Bốn bề ” được tích hợp với từ láy “ bát ngát ”

Gợi mở một khoảng trống vạn vật thiên nhiên vô tận, to lớn của trước lầu Ngưng Bích .

• “ Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia ” –

Những sự vật được nêu tưởng chừng như chẳng hề có sự link nào .
=> Trước lầu Ngưng Bích tuy khung cảnh vạn vật thiên nhiên to lớn thật đấy lại thật yên lặng. Kiều như một con người đơn độc trước khoảng trống đó .
b) Nỗi nhớ cha mẹ, nhờ người thương của Thúy Kiều
– Hoàn cảnh của Kiều :

• “ Bẽ bàng ” : cảm xúc tủi nhục, xấu hổ của Thúy Kiều trước thực trạng trong lúc này của mình .
• Thành ngữ “ mây sớm đèn khuya ” : Chỉ thời hạn tuần hoàn của vạn vật .
• “ Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng ” : Nỗi lòng của Thúy Kiều như bị chia ra làm hai nửa. Một nửa là nỗi nhớ cha mẹ, một nở là nói nhớ chàng Kim .

– Nỗi nhớ tình nhân :

• “ Người dưới nguyệt chén đồng ” : Hồi tưởng về hình ảnh nàng Kiều và chàng Kim Trọng cùng nhau đính ước được Thúy Kiều hồi tưởng lại .
• “ Tin sương luống những rày trông mai chờ ” : Khi Kim Trọng trở về nơi quê nhà, liệu đã nghe được tin Kiều phải bán mình để chuộc cha hay vẫn còn nhớ mong, đợi chờ .
• Thành ngữ “ bên trời góc bể ” phối hợp cùng từ láy “ bơ vơ ” gợi ra sự xa xôi, cách trở giữa nàng Kiều và Kim Trọng .
• “ Tấm son ” : Tấm lòng son sắt, chung thủy của nàng Kiều biết đến khi nào mới được “ gột rửa cho phai ” .

=> Nàng Kiều khi nhớ đến chàng Kim Trọng vẫn gìn giữ được tấm lòng chung thủy, son sắc .
– Nỗi nhớ người thân trong gia đình :

• “ Xót người tựa cửa hôm mai ” : Chỉ sự xót xa, đau đớn không biết cha mẹ ở nhà lúc này có thấy lo ngại cho Kiều không .
• “ Quạt nồng ấp lạnh ” : Gợi hình ảnh quạt cho cha mẹ ngủ lúc mùa hè trời nóng, mùa đông trời lạnh thì vào nằm ủ ấm trước trong giường để khi cha mẹ ngủ .

=> Tấm lòng hiếu thảo của nàng Kiều khi nhớ về cha mẹ .

• “ Sân Lai cách mấy nắng mưa / Có khi gốc tử đã vừa người ôm ” : Chỉ việc cha mẹ đã có tuổi rồi, cần người ở bên phụng dưỡng nhưng Kiều lại không hề bên cạnh .

=> Nỗi đau đớn, xót xa khi Kiều không hề ở bên hiếu thảo với cha mẹ .
c) Nỗi lo lắng của bản thân trước cuộc sống tương lai 
– Điệp ngữ “ buồn trông ” được tích hợp với các hình ảnh về vạn vật thiên nhiên :

• “ cửa bề chiều hôm | Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa ” : Hình ảnh “ con thuyền ” gợi nhớ cho nàng về quê nhà, nàng mong ước được quay trở lại nhưng đến khi nào thì không biết .
• “ mặt nước mới sa | Hoa trôi man mác biết là về đâu ” : Hình ảnh về những cánh hoa trôi giữa dòng nước giống như cuộc sống bị vùi dập của nàng .
• “ nội cỏ rầu rầu | Chân mây mặt đất một màu xanh xanh ” : Hình như vạn vật thiên nhiên cũng nhuốm màu tâm trạng, màu xanh không phải của kỳ vọng mà là màu xanh của vô vọng, mất phương hướng .
• “ gió cuốn mặt duềnh | Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi ” : Hình như Kiều nghe được âm thanh của tiếng sóng vỗ. Đó là dự cảm của Kiều về những sóng gió của cuộc sống đang bủa vây lấy nàng. Kiều hoàn toàn có thể cảm nhận được, cảm thấy đau đớn và xót xa .

=> Bút pháp tả cảnh ngụ tình rực rỡ của Nguyễn Du cho ta thấy nỗi buồn cũng như những dự cảm của nàng Kiều trước tương lai của mình .
(3) Kết bài
– Đánh giá, tâm lý của bản thân về giá trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật qua đoạn trích .
Xem bài hướng dẫn soạn văn chi tiết tại: Soạn bài Kiều ở lầu Ngưng Bích (trích tác phẩm Truyện Kiều)

III. Luyện tập

Trả lời câu hỏi: Trang 68 | SGK Ngữ văn 9 – Tập 2

Đề bài : Suy nghĩ của bản thân về truyện ngắn “ Lão Hạc ” của nhà văn Nam Cao. Hãy viết phần Mở bài và một đoạn phần của phần Thân bài .
Gợi ý:

a) Mở bài: 
Nam Cao – Một nhà văn hiện thực xuất sắc với những sáng tác để lại trong lòng người đọc nhiều ám ảnh và day dứt. Mỗi câu truyện của Nam Cao đều mang hình bóng của một kiếp người, một đời người lầm than trong xã hội cũ. Ông tập trung chuyên sâu khai thác số phận bế tắc, cùng cực của người nông dân trước cách mạng tháng Tám, những điều đã khiến cho cuộc sống họ chìm trong nước mắt. Trong những tác phẩm đó, truyện ngắn “ Lão Hạc ” là một trong những câu truyện cảm động về hình ảnh nghèo khó của người nông dân, đồng thời qua đó toát lên được vẻ đẹp niềm tin đáng quý của họ .
b) Một đoạn của thân bài:

Có rất nhiều nguyên do dẫn đến cái chết của lão Hạc. Trước tiên chính là xuất phát từ lòng tự trọng của lão Hạc. Lão không muốn phải gây phiền hà cho lối xóm bà con nên đã bí mật tự lo liệu mọi đường cho cái chết của mình. Từ sau khi bán cậu Vàng, lão đã gửi lại hàng loạt số tiền để dành, nhịn ăn, nhịn tiêu để nhờ ông giáo đem ra và nói với hàng xóm lo giúp cho hậu sự khi lão chết. Con người hiền hậu ấy cũng là một con người rất là tự trọng, biết kiếm sống bằng đôi bàn tay lao động của mình chứ quyết không nhận của bố thí của người khác. Tình cảnh đói khổ, túng quẫn ngày càng rình rập đe dọa và đẩy lão vào con đường chết, khiến lão phải tìm một lối thoát ở đầu cuối. Với cái chết đau đớn kinh hoàng mà lão tự chọn cho mình, lão Hạc đã biểu lộ trong mình một khí tiết cao quý, một ý thức nhân phẩm rất cao. Lão Hạc là một con người “ đói cho sạch – rách nát cho thơm ”, thà “ chết vinh hơn sống nhục ”, là con người coi trọng nhân phẩm của mình hơn cả đời sống. Nhưng suy cho cùng, việc lão tìm đến cái chết vì con cũng là một cách tự nguyện. Nên nhớ rằng, khi đó lão Hạc chiếm hữu ba mươi đồng bạc ( một khoản tiền khá lớn trong thời ấy ) và một mảnh vườn ba sào. Nhưng lão nhất quyết không sử dụng vào cái vốn liếng ở đầu cuối mà lão đã để dành cho con trai lão .

Vừa rồi là chi tiết bài viết Soạn bài Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí do HOCMAI biên soạn. Hy vọng rằng bài viết này sẽ là tài liệu học tập hữu ích giúp các em học sinh chuẩn bị tốt nhất bài soạn văn của mình trong Ngữ văn 9.

Source: https://hemradio.com
Category : Mẹo hay cuộc sống